KOLON KANSERİ NEDİR?
Kolon kanseri, kalın bağırsakta başlayan ve kolonun iç astarındaki hücrelerin anormal ve kontrolsüz bir şekilde büyümesiyle ortaya çıkan kanser türüdür. Kalın bağırsak, sindirim sisteminin son kısmı olan kolon ve rektumu içerir. Kolon kanseri genellikle yaşlı yetişkinleri etkiler, ancak her yaşta görülebilir.
Kolon içinde polipler adı verilen küçük hücre kümelerinin oluşmasıyla başlar. Bu polipler genellikle kanserli değildir, ancak bazıları zamanla kolon kanserine dönüşebilir. Poliplerin kansere dönüşmeden önce tespit edilmesi ve çıkarılması, kanserin önlenmesine yardımcı olur. Kolon kanseri ayrıca kolorektal kanser olarak da adlandırılır ve bu terim, hem kolon hem de rektumda başlayan kanserleri kapsar.
KOLON (BAĞIRSAK) KANSERİ NEDEN OLUR?
Kolon kanserinin oluşumunda; aşırı yağlı, kırmızı et ağırlıklı beslenme, şişmanlık, sigara ve alkol tüketiminin yanı sıra polipler etkilidir. Tarama kolonoskopileri sırasında kalın bağırsakta polip görüldüğünde kanserleşmeden alınarak hastalığın önlenmesi mümkün olmaktadır. Kadınlarda meme ve yumurtalık kanseri hikayesi bulunmasında bu kişilerde kolon kanseri riskini artırmaktadır.
Meme ve yumurtalık kanseri olan kişilerde de 50 yaşını beklemeden kolon kanseri açısından tarama yapılması önerilmektedir.
KOLON (BAĞIRSAK) KANSERİ BELİRTİLERİ NELERDİR?
Kolon kanserinin en yaygın belirtileri arasında karın ağrısı, dışkıda kan, anemi, uzun süreli ishal ya da kabızlık, tuvalet alışkanlığında değişiklik, ince-uzun dışkı şekli, kilo kaybı ve yorgunluk bulunur.
Kolon (bağırsak) kanserinin belirtileri şunları içerir:
Devamlı ishal ya da kabız olma gibi dışkılamada değişiklik
Dışkıda kan ve/veya rektal bölgede kanama
Kansızlık (anemi)
Yorgunluk ve halsizlik
Dışkının kalem gibi ince ve uzun olması
Dışkıda yumurta akı görünümlü salgı
Karın ağrısı ya da pelvik ağrı
Kilo kaybı
Mide bulantısı ve kusma
Göz akında ve ciltte sararma
Dışkılamaya rağmen bağırsakların boşalmadığı hissi
Yutma güçlüğü
Yemek yerken çok çabuk doyma hissi
KOLON KANSERİ NASIL TEŞHİS EDİLİR?
Kolon kanserinin erken teşhisi, tedavi için en iyi şansı verir. 50 ila 75 yaşları arasındaki, ortalama risk grubunda olan ve en az 10 yıllık bir yaşam beklentisi olan herkes için kolon kanseri taraması yapılması önerilmektedir.
Doktorunuz tıbbi ve aile geçmişiniz hakkında sizden bilgi alarak başlayacaktır. Ayrıca doktorunuz bir fiziksel muayene gerçekleştirecektir. Topakların veya poliplerin olup olmadığını belirlemek için doktorunuz karnınıza baskı uygulayabilir veya rektal muayene yapabilir.
DIŞKI TESTİ
Her 1-2 yılda bir dışkı testine yaptırmalısınız. Dışkı testleri, dışkınızda gizli kanı tespit etmek için kullanılır.
GUAİAC TABANLI DIŞKIDA GİZLİ KAN TESTİ (GFOBT)
Guaiac, dışkı örneğinizi içeren kartı kaplamak için kullanılan bitki bazlı bir maddedir. Dışkınızda herhangi bir kan varsa, kartın rengi değişecektir.
Bu testten önce kırmızı et ve nonsteroid antiinflamatuvar ilaçlar (NSAID'ler) gibi belirli yiyeceklerden ve ilaçlardan kaçınmanız gerekir.
DIŞKI İMMÜNOKİMYASAL TESTİ (FIT)
FIT, kanda bulunan bir protein olan hemoglobini tespit eder. Guaiac tabanlı testten daha kesin sonuçlar verir.
Bunun nedeni, FIT'in üst gastrointestinal sistemden (nadiren kolorektal kanserin neden olduğu bir tür kanama) kanamayı tespit etme olasılığının düşük olmasıdır. Dahası, bu testin sonuçları yiyeceklerden ve ilaçlardan etkilenmez.
EVDE YAPILAN TESTLER
Bu testler için birden fazla dışkı örneğine ihtiyaç duyulduğundan, doktorunuz size ofiste test yaptırmak yerine muhtemelen evde kullanabileceğiniz test kitleri önerecektir.
Kan testi
Doktorunuz belirtilerinize neyin sebep olduğu konusunda daha iyi bir fikir edinmek için bazı kan testleri yapabilir. Karaciğer fonksiyon testleri ve tam kan sayımı diğer hastalıkları ve bozuklukları ekarte edebilir.
SİGMOİDOSKOPİ
Minimal invaziv sigmoidoskopi, doktorunuzun kolonunuzun sigmoid kolon olarak bilinen son bölümünü anormallikler açısından incelemesine izin verir. Esnek sigmoidoskopi olarak da bilinen prosedür, üzerinde ışık bulunan esnek bir tüp içerir.
KOLONOSKOPİ
Kolonoskopi, küçük bir kamera takılı uzun bir tüpün kullanılmasını içerir. Bu prosedür, doktorunuzun olağandışı herhangi bir şeyi kontrol etmek için kolonunuzun ve rektumunuzun içini görmesini sağlar. Genellikle daha az invaziv tarama testleri kolorektal kanseriniz olabileceğini gösterdikten sonra yapılır.
Kolonoskopi sırasında doktorunuz ayrıca anormal alanlardan doku alabilir. Bu doku örnekleri daha sonra analiz için bir laboratuvara gönderilebilir.
Kolorektal kansere dönüşebilecek iyi huylu büyümeleri tespit etmede mevcut tanı yöntemlerinden sigmoidoskoplar ve kolonoskopiler en etkilidir.
BT TARAMASI
BT taramaları, doktorunuza kolonunuzun ayrıntılı bir görüntüsünü sağlar.
KOLON KANSERİNDE EVRELEME NASIL YAPILIR?
Kolon kanseri için en sık kullanılan evreleme sistemi, 3 temel bilgiye dayanan Amerikan Ortak Kanser Komitesi (AJCC) ''TNM'' sistemidir. Bu sistem aşağıdaki 3 temel parametreyi kullanarak evrelemeyi gerçekleştirir:
Tümörün boyutu (T): Kanser kolon veya rektum duvarına ne kadar uzadı? Kanser aşağıdaki bölgelerin hangilerine yayıldı?
Neredeyse tüm kolorektal kanserlerin başladığı tabaka olan iç astar (mukoza). Buna ince bir kas tabakası (muskularis mukozası) dahildir.
Bu kas tabakasının altındaki fibröz doku (submukoza)
Kalın bir kas tabakası (muskularis propria)
Kalın bağırsağın çoğunu kaplayan ancak rektumu kaplamayan ince, en dıştaki bağ dokusu katmanları (subserosa ve serosa)
Yakındaki lenf düğümlerine (N) yayılma: Kanser yakındaki lenf düğümlerine yayıldı mı?
Uzak bölgelere yayılma (metastaz) (M): Kanser uzaktaki lenf düğümlerine veya karaciğer veya akciğerler gibi uzak organlara yayıldı mı?
Bu üç parametre için alınan verilere göre kolon kanseri aşağıdaki evreler ile sınıflandırılır:
Evre Kolon Kanseri. Yerinde karsinom olarak da bilinir, bu aşamada anormal hücreler yalnızca kolon veya rektumun iç astarındadır.
Evre Kolon Kanseri. Kanser, kolon veya rektumun iç yüzeyine veya mukozasına nüfuz etmiş ve kas tabakasına doğru büyümüş olabilir. Yakındaki lenf düğümlerine veya vücudun diğer bölgelerine yayılmamıştır.
Evre Kolon Kanseri. Kanser kolon veya rektum duvarlarına veya duvarlar yoluyla yakındaki dokulara yayılmış ancak lenf düğümlerini etkilememiştir.
Evre Kolon Kanseri. Kanser vücudun diğer bölgelerine değil, lenf düğümlerine taşınmıştır.
Evre Kolon Kanseri. Kanser, karaciğer veya akciğerler gibi diğer uzak organlara yayılmıştır.
KOLON KANSERİ İÇİN TEDAVİ SEÇENEKLERİ NELERDİR?
Kolon kanserinin tedavisi çeşitli faktörlere bağlıdır. Genel sağlığınızın durumu ve kolon kanserinizin evresi doktorunuzun tedavi planını oluşturmasını sağlayacaktır.
AMELİYAT
Kolon kanserinin ilk aşamalarında, cerrahınızın kanserli polipleri ameliyatla alması mümkün olabilir. Polip bağırsak duvarına yapışmamışsa, muhtemelen ameliyat çok rahat geçecektir.
Kanseriniz bağırsak duvarlarınıza yayıldıysa, cerrahınızın herhangi bir komşu lenf düğümüyle birlikte kolon veya rektumun bir kısmını alması gerekebilir. Mümkünse, cerrahınız kolonun kalan sağlıklı kısmını rektuma yeniden bağlayacaktır.
Bu mümkün değilse cerrahınız karın duvarında bir açıklık oluşturmayı içeren kolostomi ameliyatını yapabilir. Kolostomi geçici veya kalıcı olabilir.
KEMOTERAPİ
Kemoterapi, kanser hücrelerini öldürmek için ilaçların kullanılmasını içerir. Kolon kanserli kişiler için kemoterapi genellikle ameliyattan sonra, kalan kanserli hücreleri yok etmek için kullanılmaktadır. Kemoterapi ayrıca tümörlerin büyümesini de kontrol altında tutar.
Kolon kanserini tedavi etmek için kullanılan kemoterapi ilaçları şunları içerir:
Kapesitabin
Floroürasil
Oksaliplatin
İrinotecan
Kemoterapi genellikle ek ilaçlarla kontrol altında tutulması gereken yan etkiler oluşturmaktadır.
Radyasyon
Radyasyon, ameliyattan önce ve sonra kanserli hücreleri hedeflemek ve yok etmek için X ışınlarında kullanılana benzer güçlü bir enerji ışını kullanır. Radyasyon tedavisi genellikle kemoterapi ile birlikte uygulanır.
DİĞER İLAÇLAR
Hedefe yönelik tedaviler ve immünoterapiler de önerilebilir. Kolorektal kanseri tedavi etmek için FDA tarafından onaylanan ilaçlar şunları içerir:
Bevacizumab
Ramucirumab
Ziv-Aflibercept
Setuksimab
Panitumumab
Regorafenib
Pembrolizumab
Nivolumab
İpilimumab
Bu ilaçlar diğer tedavi türlerine yanıt vermeyen ve vücudun diğer bölgelerine yayılan metastatik veya geç evre kolorektal kanseri tedavi etmekte kullanılmaktadır.
