Gelişen teknolojiye rağmen geleneksel kilim dokumacılığı Hakkari'de hâlâ önemini koruyor.
Hakkarili 41 yaşındaki 3 çocuk annesi Fatma Sevmiş, memleketinin önemli ürünün merkezi Çerkezköy’de bulunan Trakya Hakkarililer Derneği’nde yaşatıyor ve kursiyer kadınlara öğretiyor.
İlmek ilmek dokunan Hakkari’nin kültürünü yansıtan birbirinden değerli kilimler, Sevmiş’in usta öğreticiliğinde Çerkezköylü kadınların ellerinde büyük emeklerle ortaya çıkıyor. Kilim dokumaya 24 sene önce Hakkari’de başlayan Sevmiş, “Hakkari’de kilim dokuma fabrikasında metrekare işi olarak çalışmaya başladım. Evlendikten sonra Çerkezköy’e yerleştim ama hiçbir şekilde dokuma işini bırakmadım. Evime küçük bir tezgah kurdum ve o tezgah üzerinde küçük motiflerle çantalar dokudum. Çerkezköy’e baktığımda hiç kilim dokuma yeri görmediğim için eşimin desteğiyle dernekte diğer kadınlara da öğreterek bir adım attım.” diye konuştu.
İLMEK İLMEK DOKUNAN EL SANATI
Trakya Hakkarililer Derneği’nde dokuma tezgahların başında duran kadınlar ilmek ilmek kilimleri dokuyor. Sevmiş, “Kilim dokumak çok sabır gerektiren, zahmetli bir iştir. En küçük bir motif işlendiğinde üzerinde bir hatayı kabul etmeyen bir yanı, yanlış yapıldığı taktirde tekrardan söküp en baştan dokumaya başlanması gerekir çünkü diğer türlü bir yanlış ilmek atıldığında diğer ilmeklerde yanlış sırada devam eder. Kullandığımız bütün ürünler Hakkari’den özel olarak getirilen kök boyadan ve koyun yünü ipinden kullanıyoruz. Kök boyayı da çeşitli otları kaynatarak renklerini çıkartıp boyuyoruz. Ceviz kabuğundan kahverengini elde edip boyanır, Sumak kaynatılıp borda ya da kırmızı renk çıkartıp kullanılıyor. Yeşil rengi elde etmek için otlar kaynatılırdı. Kullandığımız ipler tamamen doğal koyun yün ipler olması gerekir diğer türlü hiçbir orijinalliği kalmadan uzun yıllar kullanılmaya bilir. Doğal malzeme kullanıldığı zaman eskime gibi durumu da yok. Yıkadıkça kullandıkça hiçbir şekilde yıpranmaz. Kullandığımız doğal kök boyası sayesinde renklerinde herhangi bir solma olmaz. Makinede de yıkanabilir sadece sıcak su ve yüksek dereceli ayarda yıkamamaya özen gösterilmesi gerek.” dedi.
TARİH VE KÜLTÜRÜ TEMSİL EDİYOR
Sevmiş, kilim dokuma işini her ne kadar kadınların yaptığı bilinse de, erkeklerinde yapabileceği belirterek, kilim dokumayı erkek bir hocadan öğrendiğini ifade etti. Sevmiş, kilimlerde dokunan motiflerin anlamlarını şöyle aktardı: Dokumuş olduğumuz bütün motiflerin bir anlamı vardır. Her bir ilmekte Anadolu kadınının acılarını, mutluluğunu, hüznünü yansıtan motifler vardır. O yüzden her bir motifin anlamı var. Mesela ‘Sarya’nın Gülü" olan kilimimiz var, eski zamanlarda “Sarya” adlı bir kadın tarafından dokundu. Kiliminde "Eli Belinde" ya da "Gelin Kız" adı verilen motifler olduğu söylenir. ‘Kesneker’ dediğimiz dokuma kilimiziz ise “Kimsenin Yapamadığı” kilim anlamına gelir, zahmetli, zor kolay olmayan ve kimsenin yapamadığı motif olarak bilinir. ‘Sine’ motifi ise İran bölgesine aittir, yapımı oldukça zor bir motiftir geçmişten günümüze de Hakkari kilimlerine de taşınmıştır. Hemen hemen yapılan bütün motifler bütün kilimlere yakışan ve yapılan yanı da vardır. Kilim dokumasını herkes öğrensin, herkes yapsın, kaybolmasını istemediğimiz kilim dokuması el sanatı, kültür açısında çok güzel ve yaşatılması gerekiyor. Çerkezköy’e geldiğim zaman burada kimsenin yaptığını görmedim, ben de bir adım atarak neden olmasın dedim ve kurs vermeye başladım. Aktif olarak da şu an da 15 kişiye öğretiyorum.
Trakya Hakkarililer Derneği Başkanı Servet Yağmur, “Buradaki hedefimiz Trakya Hakkariler Derneği temeli altında, şu an itibariyle 15 kursiyerimiz ve bir usta öğretici burada eğitim veriyor. Hedefimiz 2 tezgah değil de 15- 20 tezgaha çıkarmak. Tabii farklı bir yerde şuan derneğin içinde 2 tezgahla 15 öğrenciye ders veriliyor. Bizim hedefimiz çıkarabildiğimiz kadar çok sayıda kadın arkadaşlarımıza ulaşmaya çalışacağız. Bu yönde bir çalışmamız var. Çerkezköy'de Hakkari kilimlerinin dokunulduğu bir atölyeye dönüştüreceğiz.” diye konuştu.
