Stres bireyin fizyolojik ve psikolojik olarak dengesinin bozulmasına yönelik gösterdiği bir tepki durumudur. Bireye yönelik olası bir tehlike tehdidi karşısında kişinin gereğini yapması üzerine vücudun harekete geçmesini hazırlayan bir uyarıcıdır ve bireyi olası bir tehlike anında eyleme geçmeye hazırlamaktadır. Stres genellikle anlık olarak ortaya çıkmaktadır ve strese neden olan tehlike durumu birey için gerçek ya da gerçek olmayan bir korkuya bağlı olabilir.
Stres hayatımızda endişe, korku, aşırı uyarılmışlık hali, ruhsal çöküntü, huzursuzluk ve kişilerarası çatışmalar yaratır.
Stres Neden Olur?
Günlük yaşamımızda bizi etkileyen çevresel faktörler, özel hayatımızda ve ilişkilerimizde yaşadığımız sıkıntılar veya problemler, okulda veya iş hayatında yaşadığımız olumsuzluklar stresi ortaya çıkarabilir. Stres uzun dönemde görüldüğünde bireye yorgunluk katıp yıpratabilir hayatında günlük işlevlerini bozabilir ve hem fiziksel olarak hem de zihinsel olarak sağlığımızı olumsuz olarak etkilemektedir. Stres aşağıdaki durumlarda ortaya çıkabilir:
· İş hayatında yaşanan mobing, çalışma ortamındaki baskılar, iş değiştirme veya işsizlik
· Aile ilişkilerindeki problemler, çiftler arasındaki anlaşmazlık, evlilik veya boşanma
· Ekonomik problemler
· Sağlıkla ilgili problemler
· Çevresel faktörler (doğal afet veya travmalar)
· Sınav kaygısı, okul veya derslerdeki başarısızlık kaygısı
· Şehir değiştirme gibi durumlar strese neden olabilir.
Stres Belirtileri Nelerdir?
Kişinin karşılaştığı bir tehlike veya tehdit anında merkezi sinir sistemi yoluyla adrenalin hormonu salgılanır ve vücutta artış gösteren bir uyarılmaya neden olur. Stres tek başına bir emosyon değildir aynı zamanda içinde korku, üzüntü, endişe, öfke ve uyarılma gibi diğer emosyonlar da eşlik etmektedir.
Strese yanıt veren kişiler de bedensel, bilişsel ve davranışsal belirtiler görülmektedir. Stres belirtileri her bireyde aynı görülmeyebilir, bireylerin olayları yorumlayıp vermiş olduğu tepki düzeyine ve süresine göre değişiklik gösterebilir. Bu belirtiler şu şekilde görülebilir:
· Kalp atışlarındaki hızlanma, kalp çarpıntısı
· Nefes almakta zorluk çekme, boğulacakmış gibi hissetme
· Vücudun veya ellerin terlemesi
· Titreme, sersemlik veya baş dönmesi
· Kasların kasılması, uyuşma, karıncalanma
· Yorgunluk veya uyku problemleri
· Endişeler, gerginlik, huzursuzluk
· Tekrarlayıcı- istemsiz düşünceler
· Obsesyonlar
· Motor huzursuzluklar
· Kaçma- kaçınma davranışları
· Güvenlik davranışları
· Kompulsiyonlar
· Öfke patlamaları, isteksizlik
Stresin Neden Olabileceği Hastalıklar Nelerdir?
Stresin altında yatan neden bulunup ortaya çıkarılmadığında ya da tedavi edilmediğinde bireyde çeşitli başka rahatsızlıklara neden olabilir. Bağışıklık sistemimiz zayıflayabilir, sindirim sistemi ile ilgili problemler ortaya çıkabilir, kronik yorgunluk görülebilir yine bunlara bağlı olarak kalp rahatsızlıkları, tansiyon, obezite, ruhsal bozukluklar, bağımlılık ve şeker hastalığı da strese bağlı olarak ortaya çıkabilecek rahatsızlıklar arasında yer almaktadır.
Stres ile Nasıl Başa Çıkılır?
Stres yönetimi bireyin hayatında strese neden olan durumlar ve yaşadığı zorluklarla daha iyi başa çıkıp, daha sağlıklı ve daha işlevsel bir yaşam sürmesini sağlayan bireye yardımcı olacak baş etme stratejileri olarak tanımlanabilir.
Stresle baş etmede, stres anında nefes teknikleri ve gevşeme egzersizleri vücuttaki stres seviyesini azaltıp stresi daha kolay kontrol altına almamızı sağlayabilir. Bunun yanında stresle başa çıkmak için fiziksel egzersiz ve aktivitelere ağırlık verme, sağlıklı beslenme, uyku düzenine dikkat etme, sosyal iletişimi sürdürme, o ana odaklanma, hayattaki her şeyi kontrol edemeyeceğimizi kabullenme, zamanı daha verimli yönetme gibi stresle beş etmede uygulanabilecek yöntemlerin başında gelmektedir.
Her bireyin stres anında yaşadığı stres düzeyi, olaylara karşı tepkisi ve bu durumla baş etme yöntemi birbirinden farklı olabilir bu yüzden öncelikle stresin neyden kaynaklandığını keşfetmek ve bireyin baş etme yöntemlerini güçlendirecek müdahalelerde bulunmak gerekir bunun için de stresin belirtilerini anlamak ve bireyin stres anındaki farkındalığını geliştirmek için bir ruh sağlığı uzmanından yardım almak oldukça önemlidir.
